Wiadomości

Formy opodatkowania PIT dla działalności gospodarczej

Co wziąć pod uwagę przy wyborze formy opodatkowania działalności gospodarczej osób fizycznych?

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców muszą płacić prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą oraz będący wspólnikami spółek: cywilnej, partnerskiej oraz
jawnej osób fizycznych i jawnej, której wspólnikami są inne podmioty niż osoby fizyczne, pod warunkiem złożenia
informacji o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych oraz o podatnikach podatku dochodowego
od osób fizycznych, posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami
podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki.
Do wyboru są następujące formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej:
» na zasadach ogólnych według progresywnej skali podatkowej (ze stawkami 12% i 32% po przekroczeniu 120 tys. zł progu podstawy obliczenia podatku);
» podatek liniowy (jedna stawka 19%);
» ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – ze stawkami od 2% do 17% zależnie od rodzaju działalności (dostępny w przypadku nieprzekroczenia rocznego limitu przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej o równowartości 2 mln euro).
Czwartą formą opodatkowania jest karta podatkowa, ale od 2022 r. mogą z niej korzystać tylko podatnicy, którzy byli
opodatkowani w tej formie przed rokiem 2022 i kontynuują opodatkowanie w formie karty podatkowej. W tym przypadku podatek ustala Naczelnik Urzędu Skarbowego, a jego wysokość jest uzależniona m.in. od: rodzaju działalności, miejsca wykonywania, liczby pracowników.
Skala podatkowa to podstawowa forma opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej – przedsiębiorca
będzie opodatkowany w ten sposób, jeśli nie wybierze innej formy opodatkowania.
Spod możliwości opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych są wyłączone niektóre rodzaje
działalności, np. prowadzenie aptek, kantorów czy handel częściami samochodowymi. Ryczałtu nie wybiorą też osoby, które:
» prowadzą inną działalność gospodarczą opodatkowaną w formie karty podatkowej;
» w ramach działalności wytwarzają wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym;
» są wspólnikami spółki cywilnej oraz spółki jawnej i ich wspólnicy wybiorą inną formę opodatkowania (opodatkowanie
ryczałtem muszą wybrać wszyscy wspólnicy).
W przypadku skali podatkowej i podatku liniowego przedmiotem opodatkowania jest dochód (tj. przychód minus
koszty jego uzyskania), a w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przedmiotem opodatkowania jest
przychód. Stąd przy wyborze formy opodatkowania warto wziąć pod uwagę, jak duże wydatki będą związane z działalnością gospodarczą (np. na zakup towarów, usług czy wyposażenia). Inaczej niż w razie wyboru podatku liniowego lub opodatkowania na zasadach ogólnych, w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych brak jest możliwości pomniejszenia przychodów do opodatkowania o poniesione koszty ich uzyskania.
Od 2022 r. wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne zależy od wybranej formy opodatkowania i wysokości
dochodów. Dla rozliczających się z podatku dochodowego na zasadach ogólnych według skali podatkowej składka zdrowotna stanowi 9% podstawy wymiaru składki (tj. realnego dochodu osiągniętego w poprzednim miesiącu).
Rozliczający PIT w formie podatku liniowego (19%) zapłaci składkę zdrowotną w wysokości 4,9% podstawy wymiaru składki (tj. realnego dochodu osiągniętego w poprzednim miesiącu). W obu przypadkach minimalna składka zdrowotna za każdy miesiąc roku składkowego wynosi obecnie 381,78 zł.
Z kolei przedsiębiorcy rozliczający podatek ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych zapłacą składkę zdrowotną
w stałej kwocie – w zależności od wysokości ich rocznych przychodów:
» przychody niższe niż 60.000 zł - składka zdrowotna wynosi 5,4% przeciętnego wynagrodzenia (tj. w 2024 r. 419,46 zł);
» przychody 60.000 – 300.000 zł - składka zdrowotna: 9% przeciętnego wynagrodzenia (tj. w 2024 r. 699,11 zł);
» przychody wyższe niż 300.000 zł – składka zdrowotna: 16,2% przeciętnego wynagrodzenia (tj. w 2024 r. 1258,39 zł).
Do ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej dla ryczałtowców przyjmuje się kwotę przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami zysku (za 2023 r.
to 7767,85 zł).
W przypadku osób rozliczających się według karty podatkowej składka zdrowotna wynosi 9% wynagrodzenia minimalnego pracę (tj. od stycznia do grudnia 2024 r. 381,78 zł).
Dodatkowo przedsiębiorców obowiązuje roczne rozliczenie składki zdrowotnej, na podobnych zasadach do rozliczenia PIT. Przy tym w 2024 r. minimalna roczna podstawa wymiaru składek wynosi 50 904 zł.
Przy wyborze formy opodatkowania PIT warto uwzględnić, czy będzie można rozliczyć występującą stratę podatkową
(gdy wydatki przewyższą generowane przychody). Taką możliwość daje podatek liniowy lub opodatkowanie na
zasadach ogólnych według skali podatkowej.
Dla optymalizacji opodatkowania PIT istotne jest często, czy podatnik może rozliczyć się łącznie z małżonkiem. Taką możliwość daje tylko opodatkowanie na zasadach ogólnych według skali.
Każda forma opodatkowania charakteryzuje się innym zestawem dostępnych dla podatników ulg podatkowych w PIT. Najszerszy wachlarz odliczeń jest w przypadku rozliczenia według skali podatkowej, a opodatkowanie w formie
liniowej pozbawia możliwości skorzystania z istotnej części takich ulg.
Różne formy opodatkowania wiążą się z różnym zakresem obowiązków ewidencyjnych i księgowych (o różnej szczegółowości danych). Występuje obowiązek prowadzenia:
» podatkowej księgi przychodów i rozchodów (PKPIR) - w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych lub
podatkiem liniowym;
» ksiąg rachunkowych (tzw. pełnej księgowości) – w razie przekroczenia w ww. przypadkach limitu 2 mln euro przychodów netto w poprzednim roku podatkowym;
» uproszczonej ewidencji przychodów – w przypadku opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
W przypadku karty podatkowej brak obowiązku prowadzenia księgowości.