Wiadomości
Ułomna ustawa kaucyjna
15 listopada 2023
Sejm odrzucił senackie poprawki do ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ta przewiduje wprowadzenie od 1 stycznia 2025 r. systemu kaucyjnego na jednorazowe butelki z plastiku do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki o pojemności do 1 litra.
Senackie poprawki, odrzucone jednak przez Sejm, dotyczyły m.in.: umożliwienia wprowadzającym dokonania wyboru
sposobu realizacji obowiązku selektywnej zbiórki opakowań i odpadów opakowaniowych w 2025 r., niewliczania
kaucji do podstawy opodatkowania VAT (w tym zakresie) i obniżenia minimalnych poziomów selektywnego zbierania
do unijnych regulacji.
Celem ustawy jest m.in. wdrożenie do polskiego porządku prawnego postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, tzw. dyrektywy plastikowej (dyrektywy SUP, ang. single-use plastics), w zakresie zwartego w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy obowiązku państwa członkowskiego zapewnienia selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych powstałych z butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 l (w tym ich zakrętek i wieczek) na poziomie 77% w 2025 r. i 90% w 2029 r. Dla zapewnienia wskazanych poziomów selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych ustawa m.in.:
1. wprowadza minimalne poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w podziale na poszczególne rodzaje opakowań i lata, zakładające równomierny sukcesywny wzrost dla wszystkich rodzajów
opakowań;
2. wprowadza nowe obowiązki podmiotów uczestniczących w systemie gospodarki opakowaniami i odpadami
opakowaniowymi, tj. przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje, przedsiębiorców
prowadzących jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe, podmiotów reprezentujących, a także odpowiednio modyfikuje obowiązki dotychczasowe, w tym np. w zakresie informowania konsumentów o systemie zwrotu opakowań oraz prowadzenia ewidencji i sprawozdawczości;
3. wprowadza system kaucyjny, który będzie wspomagać selektywne zbieranie odpadów powstałych z opakowań, a w tym w szczególności określa wymagania dotyczące utworzenia i prowadzenia systemu kaucyjnego;
4. modyfikuje przepisy o opłacie produktowej;
5. wprowadza nowe delikty administracyjne (działania naruszające i zaniechania w zakresie zmodyfikowanych i wprowadzonych ustawą obowiązków podmiotów uczestniczących w systemie gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi) oraz określa stosowne sankcje za ich popełnienie (w ramach już obowiązujących przedziałów wysokości kar pieniężnych dla poszczególnych typów deliktów, tj. od 500 zł do 1 000 000 zł), a także określa organ
wymierzający te kary.
Wprowadzany ustawą system kaucyjny – obok wyżej wspomnianych plastikowych butelek do 3 l – obejmie też butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l oraz puszki metalowe (aluminiowe i stalowe) o pojemności do 1 l. System kaucyjny to system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku (ww. plastikowych butelkach jednorazowego użytku do 3 l, metalowych puszkach do 1 l, szklanych butelkach wielokrotnego użytku do 1,5 l), będących napojami, jest pobierana kaucja (określona kwota pieniężna), która jest zwracana użytkownikowi końcowemu w momencie zwrotu opakowania objętego tym systemem albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego tym systemem.
Ustawa modyfikuje obowiązki w zakresie selektywnej zbiórki podmiotów dystrybuujących napoje w opakowaniach
objętych systemem kaucyjnym – przedsiębiorców prowadzących jednostki handlu detalicznego lub hurtowego (w zależności od kryterium 200 m2 powierzchni sprzedaży). Sklepy o powierzchni przekraczającej 200 m2 będą musiały odbierać od klientów zużyte opakowania po napojach i zwracać im kaucję. Kaucja dotyczyć ma jednorazowych butelek z plastiku o pojemności do 3 litrów, szklanych butelek wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowych puszek do 1 litra. Każdy, kto przyniesie do sklepu takowe opakowanie po napoju, otrzyma zwrot kaucji bez konieczności pokazywania paragonu.
Maksymalna wysokość kaucji za opakowanie będzie wynosiła 2 zł (wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów
opakowań objętych systemem kaucyjnym określi w rozporządzeniu minister właściwy do spraw klimatu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki; wg projektowanego rozporządzenia ma to być 50 gr.).
Zgodnie z przepisami przejściowymi ustawy będzie istniała możliwość wykorzystywania – do momentu zużycia,
zwrotu lub wyczerpania zapasów – opakowań (plastikowych butelek do 3 l, metalowych puszek do 1 l, szklanych
butelek do 1,5 l), w których produkty będące napojami zostały wprowadzone do obrotu przed dniem przystąpienia
do systemu kaucyjnego oraz niepobierania kaucji od tych opakowań, a także możliwość prowadzenia do dnia 31 grudnia 2024 r. utworzonych przed dniem wejścia w życie ustawy systemów pobierania i zwracania kaucji za opakowania na zasadach dotychczasowych.
Ustawa weszła w życie 13 października br. Specjaliści branżowi oceniają, że w obecnym kształcie spowoduje ona: duże podwyżki cen napojów, napojów mlecznych, wód, soków, nektarów i piwa; miliardowe straty w postaci karnych opłat, które uderzą w przetwórców i rolników; obciążenie polskiego konsumenta dodatkowym VAT naliczanym od kaucji; zniszczenie funkcjonujących systemów kaucyjnych na butelki szklane wielokrotnego użytku;
brak możliwości zbiórki opakowań samodzielnie lub poprzez organizacje odzysku; szkody dla środowiska – 16 miliardów opakowań w 2025 r. nie zostanie zebranych; dyskryminację polskich producentów maszyn do zbiórki opakowań i systemów operacyjnych. Zauważają też, iż na kolejne lata wprowadzono poziomy zbiórki większe niż
wynikające z regulacji unijnych.
Senackie poprawki, odrzucone jednak przez Sejm, dotyczyły m.in.: umożliwienia wprowadzającym dokonania wyboru
sposobu realizacji obowiązku selektywnej zbiórki opakowań i odpadów opakowaniowych w 2025 r., niewliczania
kaucji do podstawy opodatkowania VAT (w tym zakresie) i obniżenia minimalnych poziomów selektywnego zbierania
do unijnych regulacji.
Celem ustawy jest m.in. wdrożenie do polskiego porządku prawnego postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, tzw. dyrektywy plastikowej (dyrektywy SUP, ang. single-use plastics), w zakresie zwartego w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy obowiązku państwa członkowskiego zapewnienia selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych powstałych z butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 l (w tym ich zakrętek i wieczek) na poziomie 77% w 2025 r. i 90% w 2029 r. Dla zapewnienia wskazanych poziomów selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych ustawa m.in.:
1. wprowadza minimalne poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w podziale na poszczególne rodzaje opakowań i lata, zakładające równomierny sukcesywny wzrost dla wszystkich rodzajów
opakowań;
2. wprowadza nowe obowiązki podmiotów uczestniczących w systemie gospodarki opakowaniami i odpadami
opakowaniowymi, tj. przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje, przedsiębiorców
prowadzących jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe, podmiotów reprezentujących, a także odpowiednio modyfikuje obowiązki dotychczasowe, w tym np. w zakresie informowania konsumentów o systemie zwrotu opakowań oraz prowadzenia ewidencji i sprawozdawczości;
3. wprowadza system kaucyjny, który będzie wspomagać selektywne zbieranie odpadów powstałych z opakowań, a w tym w szczególności określa wymagania dotyczące utworzenia i prowadzenia systemu kaucyjnego;
4. modyfikuje przepisy o opłacie produktowej;
5. wprowadza nowe delikty administracyjne (działania naruszające i zaniechania w zakresie zmodyfikowanych i wprowadzonych ustawą obowiązków podmiotów uczestniczących w systemie gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi) oraz określa stosowne sankcje za ich popełnienie (w ramach już obowiązujących przedziałów wysokości kar pieniężnych dla poszczególnych typów deliktów, tj. od 500 zł do 1 000 000 zł), a także określa organ
wymierzający te kary.
Wprowadzany ustawą system kaucyjny – obok wyżej wspomnianych plastikowych butelek do 3 l – obejmie też butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l oraz puszki metalowe (aluminiowe i stalowe) o pojemności do 1 l. System kaucyjny to system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku (ww. plastikowych butelkach jednorazowego użytku do 3 l, metalowych puszkach do 1 l, szklanych butelkach wielokrotnego użytku do 1,5 l), będących napojami, jest pobierana kaucja (określona kwota pieniężna), która jest zwracana użytkownikowi końcowemu w momencie zwrotu opakowania objętego tym systemem albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego tym systemem.
Ustawa modyfikuje obowiązki w zakresie selektywnej zbiórki podmiotów dystrybuujących napoje w opakowaniach
objętych systemem kaucyjnym – przedsiębiorców prowadzących jednostki handlu detalicznego lub hurtowego (w zależności od kryterium 200 m2 powierzchni sprzedaży). Sklepy o powierzchni przekraczającej 200 m2 będą musiały odbierać od klientów zużyte opakowania po napojach i zwracać im kaucję. Kaucja dotyczyć ma jednorazowych butelek z plastiku o pojemności do 3 litrów, szklanych butelek wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowych puszek do 1 litra. Każdy, kto przyniesie do sklepu takowe opakowanie po napoju, otrzyma zwrot kaucji bez konieczności pokazywania paragonu.
Maksymalna wysokość kaucji za opakowanie będzie wynosiła 2 zł (wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów
opakowań objętych systemem kaucyjnym określi w rozporządzeniu minister właściwy do spraw klimatu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki; wg projektowanego rozporządzenia ma to być 50 gr.).
Zgodnie z przepisami przejściowymi ustawy będzie istniała możliwość wykorzystywania – do momentu zużycia,
zwrotu lub wyczerpania zapasów – opakowań (plastikowych butelek do 3 l, metalowych puszek do 1 l, szklanych
butelek do 1,5 l), w których produkty będące napojami zostały wprowadzone do obrotu przed dniem przystąpienia
do systemu kaucyjnego oraz niepobierania kaucji od tych opakowań, a także możliwość prowadzenia do dnia 31 grudnia 2024 r. utworzonych przed dniem wejścia w życie ustawy systemów pobierania i zwracania kaucji za opakowania na zasadach dotychczasowych.
Ustawa weszła w życie 13 października br. Specjaliści branżowi oceniają, że w obecnym kształcie spowoduje ona: duże podwyżki cen napojów, napojów mlecznych, wód, soków, nektarów i piwa; miliardowe straty w postaci karnych opłat, które uderzą w przetwórców i rolników; obciążenie polskiego konsumenta dodatkowym VAT naliczanym od kaucji; zniszczenie funkcjonujących systemów kaucyjnych na butelki szklane wielokrotnego użytku;
brak możliwości zbiórki opakowań samodzielnie lub poprzez organizacje odzysku; szkody dla środowiska – 16 miliardów opakowań w 2025 r. nie zostanie zebranych; dyskryminację polskich producentów maszyn do zbiórki opakowań i systemów operacyjnych. Zauważają też, iż na kolejne lata wprowadzono poziomy zbiórki większe niż
wynikające z regulacji unijnych.
